ภูมิปัญญาไทยภาคกลาง กลุ่มสตอเบอรี่พิ้ง

ภูมิปัญญาไทยภาคกลาง

                 มี วัฒนธรรมข้าว     เรือนไทย    เรือนแพ(ชาวแพ)   เครื่องมือจับสัตว์น้ำ  
มวยไทย  นวดแผนไทย   สมุนไพรไทย    เพลงพื้นบ้านภาคกลาง  ว่าวไทย ภูมิปัญญาท้องถิ่นภาคกลาง  
มีการนวดสมุนไพร(พระครูสมัย)       การเลี้ยงจระเข้(นายอุทัย ยังประภากร)   การต่อเรือยาว      
การปั้นตุ๊กตาชาววัง(สมใจ)  หมอยาไทย หมอยาจีน      ทะแยมอญ  งานกระดาษ  พุทธธรรม(พระธรรมปิฏก) 

     การอพยพย้ายแหล่งที่อยู่อาศัยทำกินในภาคกลางนั้น เป็นบริเวรที่มีการพัฒนาการ

ในการปรับตัวเพื่อการดำรงอยู่ร่วมกันของกลุ่มคนหลายเผ่าพันธ์ ได้แก่ คนไทย ลาว มอญ จีน เขมร เป็นต้น 
ซึ่งต่างมีสิ่งแวดล้อมตามธรรมชาติเป็นพื้นฐานในการอยู่อาศัยทำกินแล้ว ยังต้องรับกระแสภายนอก
จากขนบประเพณีที่ต่างวัฒนธรรมจนทำให้มีความหลากหลายและคล้ายคลึงกันให้สามารถร่วมประกอบอาชีพ
และร่วมประเพณีอยู่ด้วยกันได้

                ด้วยเหตุที่ภูมิประเทศส่วนมากเป็นลุ่มแม่น้ำ การตั้งชุมชนหรือเมืองในที่ราบลุ่มใกล้แม่น้ำลำคลอง
ที่ใช้เป็นเส้นทางคมนาคมนั้น ทำให้มีการสร้างชุมชนหรือเมืองโดยเอาแม่น้ำตามธรรมชาติเป็นคูเมือง
หรือขุดคูเมืองขึ้นเพื่อเป็นเส้นทางน้ำต่อเชื่อมกับแม่น้ำลำคลองตามธรรมชาติ
ถือเป็นการปรับตัวให้เหมาะสมกับสภาพแวดล้อม ชุมชนเมืองโบราณจึงมีลักษณะเป็น
เมืองคูคลอง(Cannal City) ส่วนดินที่ขุดคูเมืองนั้นจะนำไปพูนล้อมรอบบริเวณชุมชนเมืองนั้น
เหมือนแนวกำแพงเมืองเพื่อป้องกันศัตรูด้วย

               คูเมืองชุมชนโบราณและแม่น้ำลำคลองตามธรรมชาตินี้สามารถต่อเชื่อมทางน้ำให้สามารถ,
เดินทางต่อไปยังชุมชนอื่นได้  เมืองโบราณบางแห่งให้เส้นทางน้ำผ่านไปกลางเมืองเช่น
เมืองนครไชยศรี เมืองพิษณุโลก   เมืองชัยนาท   ซึ่งยังนิยมที่จะสืบทอดให้มีแม่น้ำล้อมรอบ
ตามแบบเดิมต่อมาอีกในการสร้าง กรุงศรีอยุธยา   กรุงธนบุรีและกรุงเทพ

              การตั้งชุมชนเมืองสมัยโบราณนั้นนิยมอาศัยลำน้ำเป็นหลักแล้ว ยังนิยมที่จะอาศัยลำน้ำนั้น
ตั้งบ้านเรือนตามแนวยาวของแม่น้ำลำคลองด้วย  โดยการสร้างเรือนแพตามริมแม่น้ำทั้งสองฝั่ง 
นอกเหนือจากการสร้างเรือนใต้ถุนสูงให้น้ำลอดได้แล้ว ยังใช้เรือนแพเป็นการปรับตัวให้สามารถช่วย
ในการจอดเรือและใช้น้ำในการอุปโภคบริโภคได้   แล้วยังทำอาชีพจับสัตว์น้ำไปด้วย 
ประการสำคัญคือสามารถอาศัยอยู่ได้ในฤดูน้ำหลากท่วมแผ่นดิน

               จังหวัดที่มีเรือนแพริมแม่น้ำนั้นได้แก่ สุพรรณบุรี อุทัยธานี ชัยนาท  นครสวรรค์ 
ราชบุรี เพชรบุรี  เป็นต้น ปัจจุบันเรือนแพนั้นมีเหลืออยู่ไม่กี่แห่ง

               ประการสำคัญนั้นคือบริเวณภาคกลางที่เป็นใจกลางประเทศแห่งนี้ 
ภูมิประเทศมีลักษณะเป็นอู่ข้าวอู่น้ำ(RICE BOWL OF ASIA) คือเป็นบริเวณที่ราบลุ่มที่เกิดจาก
แม่น้ำสำคัญสายใหญ่คือแม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำท่าจีน แม่น้ำป่าสัก เป็นต้น
จึงทำให้พื้นที่ภาคกลางเป็นแหล่งที่มีน้ำสำหรับช่วยในการเพาะปลูกข้าว และพืชอื่นๆ
ดังนั้นแหล่งที่อยู่ทำกินของคนภาคกลางจึงมีการปรับตัวให้สอดคล้องกับอาชีพหลักคือ
การทำนาปลูกข้าว การจับสัตว์น้ำในแม่น้ำลำคลอง

                  พื้นที่อู่ข้าวอู่น้ำที่กว้างใหญ่ไพศาลในบริเวณภาคกลางนั้น จึงเป็นพื้นที่ทำนาในที่ราบลุ่ม
ซึ่งมีวิธีการทำนาในรูปแบบการทำนาดำและนาหว่าน  การทำนานั้นเป็นการปลุกข้าวโดยวิธีขังน้ำ
ในคันดินเพื่อเลี้ยงต้นข้าวให้เติบโต  ดังนั้นพื้นที่ในที่ราบลุ่มแห่งนี้จึงเป็นดินตะกอนที่ถูกน้ำพัดพา
มาทับถมในฤดูน้ำหลาก โดยที่น้ำในแม่น้ำ  ลำคลองได้พัดพานำเอาปุ๋ยธรรมชาติไหลลงมาจาก
ทางเหนือ ทำให้พื้นดินแห่งนี้อุดมสมบูรณ์สำหรับการเพาะปลูกและการทำนาอย่างยิ่ง

                 เนื่องจากพื้นที่ราบภาคกลางเป็นอู่ข้าวอู่น้ำที่เหมาะสมต่อการทำนาปลูกข้าว
ดังนั้นการทำนาโดยการหาพันธ์ข้าวให้เหมาะสมจึงเป็นคุณสมบัติสำคัญของชาวนาภาคกลาง
ที่ได้มีการปรับตัวด้วยปัญญาของตนมาช้านาน  พันธ์ข้าวนั้นได้มีการคัดเลือกให้เหมาะสม
สำหรับการทำนา  จึงมีความหลากหลายในการทำนาและการแสวงหาพันธ์ข้าวปลูก 
ซึ่งมีชื่อพันธ์ข้าวทั้งที่เป็นข้าวเจ้าและข้าวเหนียวมากมายตามพื้นที่และลักษณะของข้าว 
นอกจากนี้ยังพันธ์ข้าวไร่ที่เหมาะสมสำหรับการปลูกในที่บนดอนที่มีน้ำน้อยอีกด้วย

                
พันธ์ข้าวที่นิยมใช้ในการทำนาในภาคกลางนั้น คือ 

                ข้าวนาสวน เป็นพันธ์ข้าวที่ต้องการน้ำหล่อเลี้ยงให้เจริญเติบโต
มีความทนต่อความลึกของน้ำได้ไม่เกิน ๑ เมตร  ข้าวชนิดนี้จึงเหมาะกับจังหวัดที่มีพื้นที่แหล่งน้ำ
และใช้วิธีวิดน้ำขังในคันนา จึงใช้วิธีปักดำ  แม้ยามที่มีน้ำในหน้าน้ำมากข้าวนี้ก็สามารถทนอยู่ได้
ในระยะหนึ่งจนน้ำลดลง

               ข้าวนาเมือง เป็นพันธ์ข้าวที่มีคุณสมบัติพิเศษคือลำต้นที่สามารถทอดยาวออกไป
และออกรากที่ข้อตามปล้องข้าวได้  ข้าวพันธ์นี้เจริญเติบโตเร็วกว่าข้าวนาสวน  
จึงเหมาะสมสำหรับการปลูกในที่น้ำท่วม ที่มีฝนตกชุก และบริเวณที่มีน้ำท่วมสูงอย่างรวดเร็ว 
ด้วยลักษณะพิเศษของข้าวนาเมืองนี้  ชาวบ้านจึงเรียกข้าวพันธ์ว่า ข้าวน้ำขึ้น   
ข้าวลอยหรือข้าวฟางลอย

               ดังนั้นจังหวัดที่มีน้ำท่วมขังมากจึงนิยมใช้ข้าวนาเมืองทำนาโดยวิธีหว่านข้าวลงในนา 
ได้แก่จังหวัดสุพรรณบุรี อ่างทอง ชัยนาท สิงห์บุรี ลพบุรี พระนครศรีอยุธยา เป็นต้น

ภูมิปัญญาท้องถิ่นภาคกลาง

              สังคมไทยในอดีตเป็นสังคมเกษตรกรรม ที่ผู้คนสามารถผลิตปัจจัยในการดำรงชีวิตได้เองเป็นส่วนใหญ่ 

ไม่ว่าจะเป็นอาหารการกินหรือเครื่องไม้เครื่องมือ ต่างๆที่เกี่ยวข้องกับการประกอบอาชีพหรือ คติความเชื่อในการดำรงชีวิตประจำวันก็ตาม   งานจักสานหรือเครื่องจักสานเป็นงานหัตถกรรมและศิลปแห่งภูมิปัญญาของชาวบ้าน ที่เกี่ยวเนื่องกับวิถีชีวิตของคนไทยมาช้านาน 

โดยเฉพาะอย่างยิ่งวิถีชีวิตของชาวชนบทในสังคม เกษตรกรรม  เพราะเครื่องจักสานเป็นเครื่องมือเครื่องใช้ที่ทำได้ไม่ยาก  และมักใช้วัตถุดิบที่หาได้ง่ายในท้องถิ่นมาทำเป็นเครื่องจักสานใช้เป็นภาชนะ ใช้ในครัวเรือน  ทำเป็นเครื่องมือประกอบอาชีพ  และทำเป็นเครื่องเล่นเครื่องแขวนเครื่องประดับในบ้านเรือนได้อีก ด้วย                

งานจักสานเป็นงานหัตถกรรมที่เกิดจากภูมิปัญญาที่ชาวบ้านทำขึ้นเพื่อใช้ในชีวิตประจำวันมาแต่โบราณกาล 

แม้ในปัจจุบันนี้  งานจักสานหรือเครื่องจักสานก็ยังคงมีการทำกันอยู่โดยทั่วไปในทุกภูมิภาคของ ประเทศ  หรืออาจจะพูดได้ว่าเครื่องจักสานในเมืองไทยนั้นมีทำมีใช้กันในทุกแห่งหนตำบล ก็เห็นจะได้เช่นกัน นอกเหนือจากประโยชน์ใช้สอยแล้ว  งานจักสานยังสะท้อนถึงวัฒนธรรมภูมิปัญญาและความคิดสร้างสรรค์ของชาวบ้านได้ เป็นอย่างดี      

จากหลักฐานทางโบราณคดีในประเทศไทย  ทำให้เชื่อได้ว่ามนุษย์สมัยก่อนประวัติศาสตร์ที่เคยอาศัยอยู่บริเวณประเทศไทย

สามารถทำเครื่องจักสานมาตั้งแต่ยุคหินกลางเมื่อหลายหมื่นปีมาแล้ว  แต่หลักฐานที่สำคัญอีกชิ้นหนึ่งที่แสดงว่า 

มนุษย์สมัยก่อนประวัติศาสตร์เคยอาศัยอยู่ในประเทศไทยที่บริเวณบ้านเชียง  อำเภอหนองหาน  จังหวัดอุดรธานี 

เมื่อประมาณ 4,000 ปีมาแล้วได้แก่  ภาชนะดินเผาชิ้นหนึ่ง  รูปร่างคล้ายชามหรืออ่างเล็กๆผิวด้านนอกมีรอยของลายจักสานโดยรอบ 

แสดงให้เห็นว่ามนุษย์ในอดีตรู้จักการทำภาชนะจักสาน แน่นอน แต่ที่ไม่สามารถหาหลักฐานของเครื่องจักสานโดยตรงได้นั้น  เพราะงานจักสานส่วนใหญ่ทำมาจากวัตถุดิบที่เป็นไม้ที่มีอายุขัยเฉลี่ยน้อยผุ ผังย่อยสลายได้ง่ายจึงยากที่จะมีอายุยืนยาวอยู่ได้นานๆ

หลายพันหลายหมื่นปีเช่นภาชนะที่ทำจากดิน  หินหรือโลหะอื่นๆ      

สำหรับงานจักสานนั้นเป็นหัตถกรรมที่เกี่ยวข้องกับวิถีการดำเนินชีวิตของคนไทยมาแต่โบราณ 

โดยเฉพาะเครื่องจักสานจากไม้ไผ่ ที่มีวิถีเกี่ยวข้องกับชีวิตคนไทยนับตั้งแต่เกิดจนกระทั่งตายเลยที่เดียว 

โดยเริ่มตั้งแต่เกิด  คนไทยในชนบทสมัยโบราณจะต้องทำพิธี “ตกฟาก” ให้กับเด็กที่เกิดใหม่ทุกคน คือ 

เมื่อเด็กออกจากครรภ์มารดาจะตกใส่พื้นบ้านที่เรียก ว่า “ฟาก”  ซึ่งทำด้วยไม้ไผ่สับให้แตกแล้วแผ่เรียงกันออกเป็นพื้นเรือนเครื่องผูกหรือ เรือนไม้ไผ่  ดังนั้นเมื้อทารกแรกเกิดมาแล้วตกลงบนฟากหรือพื้นไม้ไผ่คนโบราณจึงเรียกเวลา ที่เด็กเกิดว่า “ตกฟาก” นั่นเอง  แม้ในปัจจุบันพื้นบ้านส่วนใหญ่ในเมืองหรือแม้แต่ในชนบทที่เจริญแล้วจะไม่มี พื้นบ้านที่ทำจากไม้ไผ่หรือฟากแล้ว 

ก็ยังคงเรียกเวลาที่เด็กเกิดกันว่า “ตกฟาก” อยู่เช่นเคย      หลังจากคลอดแล้ว  “หมอตำแย” จะทำพิธี “ร่อนกระด้ง” 

คือหลังจากอาบน้ำทำความสะอาดให้เด็กแรกเกิดที่ผ่านการ “ตัดสายสะดือ”ด้วยการใช้ “ริ้วไม้ไผ่”

ที่ใช้แทนมีดที่เป็นโลหะเพราะอาจทำให้เด็กเกิด บาดทะยักจากการใช้มีดโลหะได้  ภูมิปัญญาชาวบ้านในสมัยโบราณจึงนิยมใช้ “ริ้วไม้ไผ่”ที่มีความคมเช่นเดียวกับมีดโลหะมาตัดสายสะดือให้เด็กแรกเกิดแทน นั่นเอง 

หมอตำแยจะอุ้มเด็กนอนลงบนหลังกระด้งที่มีลักษณะนูนและนุ่มยืดหยุ่นได้ดี 

จากนั้นหมอตำแยจะยกกระด้งขึ้นพอเป็นพิธีแล้ววางกระแทกลงเบาๆให้เด็กตกใจแล้วร้องไห้ 

ซึ่งเป็นภูมิปัญญาของคนสมัยโบราณที่ทำเพื่อให้เด็ก เกิดความ คุ้นเคยกับการอุ้มของพ่อแม่เด็กนั่นเอง   นอกจากการวางเด็กลงบนกระด้งแล้วคนโบราณยังนำเอาแหที่ใช้ในการหาปลามาโยงคลุม กระด้งที่เด็กนอนอยู่อีกด้วย 

แต่โดยภูมิปัญญาดังกล่าวแล้ว คนในสมัยโบราณต้องการให้เด็กคุ้นเคยกับการใช้สายตามองดูสิ่งที่สามารถมอง เห็นได้ใกล้ๆตัวมากกว่า  โดยมีความเชื่อว่าร่างแหจะป้องกันภูตผีปีศาษไม่ให้เข้ามาทำร้ายเด็กเกิดใหม่ ได้


ที่มา.http://www.nattakarnlks.ob.tc/wisdom16.html

 

ภูมิปัญญาไทยกับปัจจัยทั้งสี่

เรื่องของภูมิปัญญาท้องถิ่นวันนี้ขอนำเสนอเรื่องของภูมิปัญญาไทยกับปัจจัยทั้งสี่เพื่อให้ประชาชนคนไทยอย่างเราๆ นั้นได้รู้เอาไว้ว่าเป็นอย่างไรบ้าง ดังต่อไปนี้

ลำดับที่ 1. ภูมิปัญญาไทยทางด้านของอาหารเครื่องดื่ม หรือ อาหาร

ลำดับที่ 2. ภูมิปัญญาไทยทางด้านการแต่งกายของคนไทย หรือ เครื่องนุ่งห่ม

ลำดับที่ 3. ภูมิปัญญาไทยทางด้านที่อยู่อาศัย หรือ ที่อยู่อาศัย

ลำดับที่ 4. ภูมิปัญญาไทยทางด้านสุขภาพอนามัย หรือ ยารักษาโรค

ภูมิปัญญาไทยทางด้านของอาหารเครื่องดื่ม หรือ อาหาร

สำหรับสังคมไทยนั้นมีความอุดมสมบรูณ์ โดยที่บรรพบุรุษนั้นได้มีการจัดรูปแบบของอาหารได้อย่างเหมาะสมกับสภาพภูมิอากาศและสภาพของสังคมไทยในแต่ละภาคเอาไว้เป็นอย่างดี โดยที่มีสรรพคุณที่ช่วยให้ระบบต่าง ๆ ของร่างกายนั้นสามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพและยังสามารถทำให้ร่างกายแข็งแรง เพื่อห่างไกลจากโรคภัยไข้เจ็บได้เป็นอย่างดี ซึ่งมีตัวอย่าง ดังต่อไปนี้

ภาคกลาง
สำหรับอาหารของงภาคกลาง อย่างเช่น น้ำพริกปลาทู แกงเลียง ต้มโคล้ง ต้มส้ม และอาหารประเภทอื่นๆ

ผลไม้

สำหรับผลไม้ของไทยนั้นจะมีตลอดทั้งปี สามารถทานได้ทุกฤดูกาลเลยก็ว่าได้แล้วก็ยังมีราคาที่ถูกมากอีกด้วยค่ะ

สมุนไพร
ในเรื่องของสมุนไพรของไทยนั้น หลายหลากชนิดที่สามารถนำมาทำเป็นเครื่องดื่มเพื่อคลายกระหายได้ อย่างเช่น ใบเตย ตะไคร้ มะตูม กระเจี๊ยบ ขิง ดอกคำฝอย และอื่นๆ โดยที่แต่ละชนิดจะสามารถให้สรรพคุณที่มีความแตกต่างกันไป อย่างเช่น
- น้ำขิง จะสามารถช่วยขับลม

- น้ำกระเจี๊ยบ  สามารถช่วยขับปัสสาวะได้เป็นอย่างดี
- น้ำมะตูม สามารถทำให้เจริญอาหาร และสามารถบำรุงธาตุได้เป็นอย่างดีอีกด้วยค่ะ

แล้วในปัจจุบันนี้ก็ยังมีผู้ที่นิยมดื่มน้ำสมุนไพรกันมากขึ้น โดยที่เป็นการทำให้สุขภาพดี และมียังมีราคาถูก อีกด้วยค่ะ

ขอขอบคุณบทความดีดีจาก  historyland.exteen.com